శ్రీమద్భాగవతం ద్వాదశ స్కంధం మూడవ అధ్యాయం

                                                       ఓం నమో భగవతే వాసుదేవాయ

శ్రీమద్భాగవతం ద్వాదశ స్కంధం మూడవ అధ్యాయం
 

శ్రీశుక ఉవాచ
దృష్ట్వాత్మని జయే వ్యగ్రాన్నృపాన్హసతి భూరియమ్
అహో మా విజిగీషన్తి మృత్యోః క్రీడనకా నృపాః

నేను భూమిని గెలవాలీ, నేను భూమిని గెలవాలీ,  అనే రాజుని చూచి భూమి నవ్వుతుంది
మృత్యువు చేతిలో ఆట బొమ్మలైన రాజులు నన్ను గెలవాలి అనుకుంటున్నారు

కామ ఏష నరేన్ద్రాణాం మోఘః స్యాద్విదుషామపి
యేన ఫేనోపమే పిణ్డే యేऽతివిశ్రమ్భితా నృపాః

జ్ఞ్యానం ఉన్నప్పటికీ రాజుల ఈ కోరిక వ్యర్థమే అవుతుంది
నీటి మీద నురుగులాంటి శరీరం మీద ఎంత ప్రేమ పెంచుకున్నారు రాజులు

పూర్వం నిర్జిత్య షడ్వర్గం జేష్యామో రాజమన్త్రిణః
తతః సచివపౌరాప్త కరీన్ద్రానస్య కణ్టకాన్

మొదలు కామ క్రోధ మోహ లోభ మద మాత్సర్యాలను రాజులు గెలవాలి
తరువాత సచివులనూ పౌరులనూ మిత్రులనూ గెలిచి, ప్రజలకు కంటకం కలిగించేవారిని తరువాత గెలవాలి

ఏవం క్రమేణ జేష్యామః పృథ్వీం సాగరమేఖలామ్
ఇత్యాశాబద్ధహృదయా న పశ్యన్త్యన్తికేऽన్తకమ్

మేము ఈ రీతిలో మొత్తం భూమండలాన్ని గెలుస్తాము
ఇలా వీళ్ళు ఆశతో కలలు కంటూ ఉండగానే మృత్యువు కాస్తా వస్తాడు
అతి దగ్గరలో వచ్చే మృత్యువును చూడలేక దూరములో ఉన్న రాజ్యాలను చూస్తున్నారు

సముద్రావరణాం జిత్వా మాం విశన్త్యబ్ధిమోజసా
కియదాత్మజయస్యైతన్ముక్తిరాత్మజయే ఫలమ్

సముద్రమే హద్దుగా ఉన్న నన్ను గెలిచి మళ్ళీ వారు నాలోనే కలుస్తున్నారు
వీరి ఆత్మ జయం ఎక్కడ? వీరు ముక్తిని ఎలా గెలుస్తారు

యాం విసృజ్యైవ మనవస్తత్సుతాశ్చ కురూద్వహ
గతా యథాగతం యుద్ధే తాం మాం జేష్యన్త్యబుద్ధయః

భూమీ రాజ్యాన్ని, ఇటువంటి వాటిని మనువులూ మనుపుత్రులూ ఎలా వచ్చారో యుద్ధములో అలాగే పోయారు
ఇలాంటి వారు నన్ను గెలుస్తారా
గెలిచినవారూ పాలించినవారూ అందరూ పోయారు.

మత్కృతే పితృపుత్రాణాం భ్రాతృణాం చాపి విగ్రహః
జాయతే హ్యసతాం రాజ్యే మమతాబద్ధచేతసామ్

నా కోసం తండ్రీ కొడుకూ సోదరులూ అని కూడా చూడకుండా వారిని వారు చంపుకుంటారు
వారిలో వారికి నా కోసమే విరోధం వస్తుంది. అందరి మనసులలో భూమి మీదే మమత  ఉంటుంది.

మమైవేయం మహీ కృత్స్నా న తే మూఢేతి వాదినః
స్పర్ధమానా మిథో ఘ్నన్తి మ్రియన్తే మత్కృతే నృపాః

"ఇదంతా నా భూమి" అని మూఢులై మాట్లాడుకుంటూ ఉంటారు
పోటీ పడి, విరోధించి పరస్పరం చంపుకుంటారు నా కోసం

పృథుః పురూరవా గాధిర్నహుషో భరతోऽర్జునః
మాన్ధాతా సగరో రామః ఖట్వాఙ్గో ధున్ధుహా రఘుః

తృణబిన్దుర్యయాతిశ్చ శర్యాతిః శన్తనుర్గయః
భగీరథః కువలయాశ్వః కకుత్స్థో నైషధో నృగః

హిరణ్యకశిపుర్వృత్రో రావణో లోకరావణః
నముచిః శమ్బరో భౌమో హిరణ్యాక్షోऽథ తారకః

ఇలాంటి రాజులందరూ (మనకు వేరే పురాణాలలో శతకంఠరావణాసురుడు ఉన్నాడు. వాడిని లోకరావణుడు అని ఇక్కడ చెప్పారు)

అన్యే చ బహవో దైత్యా రాజానో యే మహేశ్వరాః
సర్వే సర్వవిదః శూరాః సర్వే సర్వజితోऽజితాః

చాలా మంది రాక్షసులూ రాజులూ చక్రవర్తులూ మహేశ్వరులుగా ఉండి
మాకు అన్నీ తెలుసు మేమే శూరులం అని అందరినీ గెలిచారు, ఎవరినీ గెలవలేదు

మమతాం మయ్యవర్తన్త కృత్వోచ్చైర్మర్త్యధర్మిణః
కథావశేషాః కాలేన హ్యకృతార్థాః కృతా విభో

ఇలాంటి వారందరూ, గెలిచినవారు ఓడినవారూ బతికినవారూ బతుకుతున్నవారూ అందరూ నా మీద మమకారముతోనే బతుకుతున్నారు
ఆశలు బాగా పెంచుకుంటున్నారు నా కోసం

కథా ఇమాస్తే కథితా మహీయసాం వితాయ లోకేషు యశః పరేయుషామ్
విజ్ఞానవైరాగ్యవివక్షయా విభో వచోవిభూతీర్న తు పారమార్థ్యమ్

ఇలా కోట్లాడిన వారందరూ కాలములో కలసిపోయారు. కథ మాత్రం మిగిలిపోయింది
అనుకున్న కోరిక మాత్రం తీఎరలేదు వారికి
ఈ రీతిలో చాలా మంది రాజుల కథను చెప్పాను. లోకములో కీర్తిని పెంచుకుని ప్రాణాలు వదలిన వారి కథలు చాలా చెప్పాను
ఇలా చెప్పడానికి కారణం, రామునిలా ప్రవర్తించండి రావణునిలా కాదు, ధర్మరాజులా ప్రవర్తించండి దుర్యోధనునిలా కాదు. ఇంత పెద్దవారు కూడా ఇన్ని ఘనకార్యాలు చేసి కూడా వారు ఎవరూ మిగలలేదని జ్ఞ్యానమూ వైరాగ్యమూ కలగాలని చెప్పాను. ఎంత ఘనకీర్తి సంపాదించినా, ఎంత జ్ఞ్యానమున్నా, ఎంత పరాక్రమం సంపాదించినా ఎంత బలం ఉన్నా అందరూ పోయేవారే అని తెలుసుకుని విజ్ఞ్యానం వైరాగ్యం కలగడానికి కొన్ని మాటలు అల్లి నీకు కొన్ని కథలు అలా చెపాను.కానీ ఆ కథలే పరమార్థం కాదు. ఆ కథల వలన విజ్ఞ్యానం పెంచుకోండి. ఇదంతా కేవల వాగ్వైభవం

యస్తూత్తమఃశ్లోకగుణానువాదః సఙ్గీయతేऽభీక్ష్ణమమఙ్గలఘ్నః
తమేవ నిత్యం శృణుయాదభీక్ష్ణం కృష్ణేऽమలాం భక్తిమభీప్సమానః

దీనికి ప్రథానం, పరమాత్మా జీవాత్మ ఈ రెండే సత్యం అనేది
జీవులు ఎన్ని అకృత్యాలు జరిపి అధర్మాన్ని ఎలా వృద్ధి చేసి మోహములో పడతారో అర్థం కావడానికి కథా రూపములో అందించాను.
ఏ కథలో ఐనా పరమాత్మ గుణాలనే చెప్పాను. ఆ కథలు సంపూర్ణ అమంగళలని సంపూర్ణముగా తొలగిస్తాయి
పరమాత్మ కీర్తిని పెంచేవి ఆ కథలు. మన అశుభాన్నీ తొలగించేవి ఆ కథలు. పరమాత్మ కథలు నిత్యం వినడి. పరమాత్మ యందు పరిశుద్ధమైన భక్తి కలిగి ఉండండి. ఇదే భాగవత సారం.

శ్రీరాజోవాచ
కేనోపాయేన భగవన్కలేర్దోషాన్కలౌ జనాః
విధమిష్యన్త్యుపచితాంస్తన్మే బ్రూహి యథా మునే

ఈ కలియుగములో, ఇంత అధర్మములో, ఆ కలి దోషాలను ఏ ఉపాయముతో తొలగించుకోవాలి.

యుగాని యుగధర్మాంశ్చ మానం ప్రలయకల్పయోః
కాలస్యేశ్వరరూపస్య గతిం విష్ణోర్మహాత్మనః

యుగాలూ యుగ ధర్మములూ యుగమానములూ ప్రళయమూ కల్పమూ, ఇవన్నీ కాల గతే కదా
యుగాలేమిటి యుగ ధర్మాలేమిటి ప్రళయం ఏమిటి కల్పం ఏమిటో వివరించండి

శ్రీశుక ఉవాచ
కృతే ప్రవర్తతే ధర్మశ్చతుష్పాత్తజ్జనైర్ధృతః
సత్యం దయా తపో దానమితి పాదా విభోర్నృప

కృత యుగములో ధర్మం నాలుగు పాదాలతో, అటువంటి మానవులతో కలసి ఉంటుంది
సత్యం దయ తపం దానం - ఈ నాలుగు కృత యుగములో పాదాలు

సన్తుష్టాః కరుణా మైత్రాః శాన్తా దాన్తాస్తితిక్షవః
ఆత్మారామాః సమదృశః ప్రాయశః శ్రమణా జనాః

సంతుష్టులూ దయ గలవారూ ఇంద్రియ నిగ్రహం ఓర్పూ కలవారు.
కృత యుగములో ఎక్కువ మంది సన్యాసుల లాగానే ఉంటారు

త్రేతాయాం ధర్మపాదానాం తుర్యాంశో హీయతే శనైః
అధర్మపాదైరనృత హింషాసన్తోషవిగ్రహైః

తృతా యుగములో నాలుగవ పాదం పోతుంది.
దాని వలన నాలిగింటిలో ఒక్కో భాగం పోతుంది.
అనృతం హింస అసంతోషం విరోధం వస్తాయి

తదా క్రియాతపోనిష్ఠా నాతిహింస్రా న లమ్పటాః
త్రైవర్గికాస్త్రయీవృద్ధా వర్ణా బ్రహ్మోత్తరా నృప

ఐతే హింస ఉంటుంది కానీ ఎక్కువ హింస ఉండదు, ఎక్కువ ఆశ ఉండదు.
ధర్మార్థ కామాలనే సేవిస్తారు. బ్రాహ్మణ క్షత్రియ వైశ్య కూడా వేదముల చేత వృద్ధి పొందించబడేవే . అప్పుడు కూడా బ్రాహ్మణులే శ్రేష్టులుగా ఉంటారు.

తపఃసత్యదయాదానేష్వర్ధం హ్రస్వతి ద్వాపరే
హింసాతుష్ట్యనృతద్వేషైర్ధర్మస్యాధర్మలక్షణైః

తపమూ సత్యమూ దయా దానం అనే నాలిగింటిలో ద్వాపర యుగములో సగం పోతుంది
హింస, అస్నతుష్టి, అనృతం, ద్వేషములతో ఉంటారు

యశస్వినో మహాశీలాః స్వాధ్యాయాధ్యయనే రతాః
ఆధ్యాః కుటుమ్బినో హృష్టా వర్ణాః క్షత్రద్విజోత్తరాః

కీర్తివంతులూ గొప్ప స్వభావం కలవారూ స్వాధ్యాయన పరులు ఉంటారు
శ్రీమంతులూ, బ్రాహ్మణులతో పాటు క్షత్రియులు కూడా శ్రేష్టులుగా గుర్తించబడతారు

కలౌ తు ధర్మపాదానాం తుర్యాంశోऽధర్మహేతుభిః
ఏధమానైః క్షీయమాణో హ్యన్తే సోऽపి వినఙ్క్ష్యతి

కలియుగములో నాలగవ పాదం మాత్రం పెరుగుతుంది.
అధర్మ పెరుగుతున్న కొద్దీ ధర్మం యొక్క భాగం తగ్గుతూ ఉంటుంది

తస్మిన్లుబ్ధా దురాచారా నిర్దయాః శుష్కవైరిణః
దుర్భగా భూరితర్షాశ్చ శూద్రదాసోత్తరాః ప్రజాః

అకారణ ద్వేషం కలిగి ఉంటారు
దౌర్భాగ్యం ఉంటుంది. ఆకలి ఎక్కువ ఉంటుంది. శూద్రులూ దాసులే ఉత్తములు

సత్త్వం రజస్తమ ఇతి దృశ్యన్తే పురుషే గుణాః
కాలసఞ్చోదితాస్తే వై పరివర్తన్త ఆత్మని

గుణాలు మూడూ కనపడుతూ ఉంటాయి. అవే తిరుగుతూ ఉంటాయి. తమస్సు మాత్రం మిగులుతుంది.

ప్రభవన్తి యదా సత్త్వే మనోబుద్ధీన్ద్రియాణి చ
తదా కృతయుగం విద్యాజ్జ్ఞానే తపసి యద్రుచిః

మనసు బుద్ధి ఇంద్రియములు సత్వములో ఉన్నపుడు కృత యుగముగా తెలుసుకోండి
అపుడు జ్ఞ్యానమూ తపసులో రుచి పుడుతుంది

యదా కర్మసు కామ్యేషు భక్తిర్యశసి దేహినామ్
తదా త్రేతా రజోవృత్తిరితి జానీహి బుద్ధిమన్

ధర్మార్థ కామాలో బుద్ధి ఉండి రజో గుణముతో ప్రవర్తించినపుడు అది త్రేతా యుగం అవుతుంది

యదా లోభస్త్వసన్తోషో మానో దమ్భోऽథ మత్సరః
కర్మణాం చాపి కామ్యానాం ద్వాపరం తద్రజస్తమః

అపుడు లోభమూ అసంతోషమూ మానమూ దంభమూ మత్సరమూ ప్రతీ కర్మకూ ఉంటాయి
ద్వాపర యుగములో కామ్య కర్మలు మొదలవుతాయి. అపుడు రజస్సూ తమస్సు కలిసి పని చేస్తాయి

యదా మాయానృతం తన్ద్రా నిద్రా హింసా విషాదనమ్
శోకమోహౌ భయం దైన్యం స కలిస్తామసః స్మృతః

కలియుగములో ఇవన్నీ ఉంటాయి
కేవల తమో గుణం.

తస్మాత్క్షుద్రదృశో మర్త్యాః క్షుద్రభాగ్యా మహాశనాః
కామినో విత్తహీనాశ్చ స్వైరిణ్యశ్చ స్త్రియోऽసతీః

మానవుల దృష్టే క్షుద్రముగా ఉంటుంది. అదృష్టము తక్కువ, చూపు కూడా క్షుద్రముగా ఉంటుంది. ఆకలి బాగా ఉంటుంది
కోరికలు ఎక్కువగా ఉంటాయి. డబ్బు ఉండదు. స్త్రీలు విచ్చలవిడిగా తిరుగుతూ ఉంటారు. యధేచ్చగా ప్రవర్తిస్తూ  ఉంటారు

దస్యూత్కృష్టా జనపదా వేదాః పాషణ్డదూషితాః
రాజానశ్చ ప్రజాభక్షాః శిశ్నోదరపరా ద్విజాః

ఊళ్ళలో దొంగలే ఎక్కువ ఉండారు.
వేదములన్నీ పాపులచేతా నాస్తికుల చేతా దూషించబడుతూ ఉంటాయి
ప్రజలను తినేవారే రాజులవుతారు
స్త్రీ యందూ భోజనం యందే కోరిక ఉంటుంది

అవ్రతా బటవోऽశౌచా భిక్షవశ్చ కుటుమ్బినః
తపస్వినో గ్రామవాసా న్యాసినోऽత్యర్థలోలుపాః

బ్రహ్మచారులకు వ్రతమూ సన్యాసులకు ఆచారమూ ఉండదు
సన్యాసులు కూడా కుటుంబం కలిగి ఉంటారు
తపస్సు చేస్తున్నాము అంటూ వారు ఊళ్ళలోనే మకాం వేస్తారు
సన్య్సాసులకు డబ్బు మీద ప్రేమ ఉంటుంది

హ్రస్వకాయా మహాహారా భూర్యపత్యా గతహ్రియః
శశ్వత్కటుకభాషిణ్యశ్చౌర్యమాయోరుసాహసాః

పొట్టి శరీరముతో ఎక్కువ ఆకలితో, సంతానం ఎక్కువ ఉంటుంది, సిగ్గు లేకుండా ఉంటారు
మాట్లాడుకోవడం అంటే వారి వారి కుటుంబం గురించే ఉంటుంది కానీ వేరే మాటలే ఉండవు.
అది కూడా వారి కుటుంబాన్ని పోషించడానికి ఎన్ని దొంగతనాలు చేసారో ఎంతమందిని మోసం చేసారో , ఎంత సాహసం చేసారో చెప్పుకుంటూ ఉంటారు

పణయిష్యన్తి వై క్షుద్రాః కిరాటాః కూటకారిణః
అనాపద్యపి మంస్యన్తే వార్తాం సాధు జుగుప్సితామ్

కపటం మోసం చేసేవారు పందాళ్ళూ పెట్టుకుంటూ ఉంటారు.
ఆపద లేని సమయములో కూడా మంచివారు అసహ్యించుకునే వృత్తిని అవలంబిస్తూ ఉంటారు

పతిం త్యక్ష్యన్తి నిర్ద్రవ్యం భృత్యా అప్యఖిలోత్తమమ్
భృత్యం విపన్నం పతయః కౌలం గాశ్చాపయస్వినీః

డబ్బు లేని పతిని భార్య వదలిపెడుతుంది, సేవకులూ విడిచిపెడతారు
సేవకునికి ఆపద కలిగిస్తే రక్షించేబదులు యజమాని వదలిపెడతాడు
పాలు ఇవ్వని ఆవులను విడిచిపెడతారు

పితృభ్రాతృసుహృజ్జ్ఞాతీన్హిత్వా సౌరతసౌహృదాః
ననాన్దృశ్యాలసంవాదా దీనాః స్త్రైణాః కలౌ నరాః

స్త్రీ సమాగమాన్ని కోరేవారు తల్లీ తండ్రీ గురువూ పెదనాన్నా చిన్నాన్నా అనే సంబంధాలను సముద్రములో ముంచివేస్తారు. వారికి కావలసినదల్లా, అమ్మయైతే అబ్బాయి, అబ్బాఇతే అమ్మాయి సావాసం కావాలి. తల్లీ తండ్రీ గురువూ మిత్రుడూ బంధువూ అంటూ ఉండరు
అందరూ బావమరదులతోటీ మరదళ్ళతోనే మాట్లాడతారు. వేరే సంబంధం ఉండదు
నరులు  స్త్రీ మీద వ్యామోహం కలిగిన వారే ఉంటారు కలియుగములో

శూద్రాః ప్రతిగ్రహీష్యన్తి తపోవేషోపజీవినః
ధర్మం వక్ష్యన్త్యధర్మజ్ఞా అధిరుహ్యోత్తమాసనమ్

తపస్సు చేసి బతికేవారి వేషాలను శూద్రులు వేసుకుంటారు
అధర్మం తెలిసినవారే ఉత్తమ ఆసనాన్ని ఎక్కి ధర్మం చెబుతూ ఉంటారు

నిత్యం ఉద్విగ్నమనసో దుర్భిక్షకరకర్శితాః
నిరన్నే భూతలే రాజననావృష్టిభయాతురాః

నిత్యం మనసు ఉద్విగ్నముగా ఉంటుంది.
ఒక పక్కన కరువుతో ఇంకో పక్కన పన్నుతో బాధపడతారు
అనావృష్టితో ఆహారం లేకుండా భయం పుడుతుంది

వాసోऽన్నపానశయన వ్యవాయస్నానభూషణైః
హీనాః పిశాచసన్దర్శా భవిష్యన్తి కలౌ ప్రజాః

వస్త్రమూ అన్నమూ పానమూ నిద్రా సంభోగాదులూ స్నానమూ ఆభరణాలు లేక ప్రజలు
పిశాచాలలా కనపడతారు ప్రజలు.

కలౌ కాకిణికేऽప్యర్థే విగృహ్య త్యక్తసౌహృదాః
త్యక్ష్యన్తి చ ప్రియాన్ప్రాణాన్హనిష్యన్తి స్వకానపి

చిల్లిగవ్వకోసం కూడా మైత్రిని విడిచిపెట్టి విరోధం పెంచుకుని ఒకరినొకరు చంపుకుంటూ ఉంటారు
ఆ చిల్లిగవ్వకోసం ప్రాణం వదలడానికీ ప్రాణం తీయడానికీ కూడా సిద్ధపడతారు

న రక్షిష్యన్తి మనుజాః స్థవిరౌ పితరావపి
పుత్రాన్భార్యాం చ కులజాం క్షుద్రాః శిశ్నోదరంభరాః

వృద్ధ తల్లి తండ్రులను కుమారులు పోషించరు
పిల్లలను కూడా తల్లి తండ్రులు పోషించరు. నాకే లేదు నీకేమి పెడతాను అంటారు. (ఉదర పరులు)
ముసలి వాళ్ళు కూడా పెళ్ళి చేసుకుంటారు. (శిశ్న పరులు)

కలౌ న రాజన్జగతాం పరం గురుం త్రిలోకనాథానతపాదపఙ్కజమ్
ప్రాయేణ మర్త్యా భగవన్తమచ్యుతం యక్ష్యన్తి పాషణ్డవిభిన్నచేతసః

పాపుల వాదముతో భేధించబడిన బుద్ధి గలవారు కలియుగములో భగవదారాథన చేయరు

యన్నామధేయం మ్రియమాణ ఆతురః పతన్స్ఖలన్వా వివశో గృణన్పుమాన్
విముక్తకర్మార్గల ఉత్తమాం గతిం ప్రాప్నోతి యక్ష్యన్తి న తం కలౌ జనాః

చనిపోతున్నవాడూ రోగ గ్రస్థుడూ పడబోతూ జారబోతూ ఉన్నవాడూ పరవశముతో పరమాత్మ నామాన్ని పలికితే  అన్ని కర్మాశయాలనూ వదలి ఉత్తమ గతిని పొందుతాడో అలాంటి పరమాత్మను కలియుగములో మానవులు పూజించరు

పుంసాం కలికృతాన్దోషాన్ద్రవ్యదేశాత్మసమ్భవాన్
సర్వాన్హరతి చిత్తస్థో భగవాన్పురుషోత్తమః

ద్రవ్యమూ దేశమూ మనసూ దోషభూయిష్టమే.
ఇన్ని రకాల మానవుల దోషాలను కూడా హృదయములో అంతర్యామిగా ఉన్న పరమాత్మ హరిస్తాడు

శ్రుతః సఙ్కీర్తితో ధ్యాతః పూజితశ్చాదృతోऽపి వా
నృణాం ధునోతి భగవాన్హృత్స్థో జన్మాయుతాశుభమ్

విన్నా కీర్తించినా ధ్యానించినా పూజించినా, (భక్తులను) ఆదరించినా చాలు.
పదివేల జన్మలలో ఉన్న పాపాలనీ పరమాత్మ పోగొడతాడు

యథా హేమ్ని స్థితో వహ్నిర్దుర్వర్ణం హన్తి ధాతుజమ్
ఏవమాత్మగతో విష్ణుర్యోగినామశుభాశయమ్

బంగారాన్ని నిప్పులో వేస్తే బంగారానికి ఉన్న మలినాన్ని నిప్పు ఎలా పోగొడుతుందో
ఆత్మలో అంతర్యామిగా ఉన్న పరమాత్మ రోగుల పాపపు స్వభావాన్ని తొలగిస్తాడు.

విద్యాతపఃప్రాణనిరోధమైత్రీ తీర్థాభిషేకవ్రతదానజప్యైః
నాత్యన్తశుద్ధిం లభతేऽన్తరాత్మా యథా హృదిస్థే భగవత్యనన్తే

విద్యా తపస్సూ ప్రాణాయామమూ స్నేహమూ తీర్థాభిషేకమూ వ్రతమూ దానమూ జపమూ, వీటితో అంతగా పరిశుద్ధి కలగదు.
పరమాత్మను హృదయములో ఉంచుకుంటే శుద్ధి వస్తుంది.

తస్మాత్సర్వాత్మనా రాజన్హృదిస్థం కురు కేశవమ్
మ్రియమాణో హ్యవహితస్తతో యాసి పరాం గతిమ్

కలియుగానికి ఒకటే మందు. అన్ని రకములుగా పరమాత్మను హృదయములో ఉంచుకోండి
బతికున్నంత కాలం స్మరించకున్నా, కనీసం మరణించే ముందు ధ్యానం చేసినా చాలు.

మ్రియమాణైరభిధ్యేయో భగవాన్పరమేశ్వరః
ఆత్మభావం నయత్యఙ్గ సర్వాత్మా సర్వసంశ్రయః

భగవానుడు సర్వాత్మ, అందరికీ ఆశ్రయం. ఆయనను స్మరిస్తే ఆయనలో చేర్చుకుంటాడు

కలేర్దోషనిధే రాజన్నస్తి హ్యేకో మహాన్గుణః
కీర్తనాదేవ కృష్ణస్య ముక్తసఙ్గః పరం వ్రజేత్

ఇన్ని దోషాలు ఉన్న కలియుగములో కూడా ఒక మంచి గుణం ఉంది
పరమాత్మను ఒక్క సారి కీర్తిస్తే చాలు. భగవద్కీర్తనతోనే అన్ని బంధాలూ తొలగి పరమాత్మను చేరవచ్చు. ఈ సౌకర్యం వేరే యుగాలలో లేదు

కృతే యద్ధ్యాయతో విష్ణుం త్రేతాయాం యజతో మఖైః
ద్వాపరే పరిచర్యాయాం కలౌ తద్ధరికీర్తనాత్

కృత యుగములో ధ్యానమూ, త్రేతా యుగములో యజ్ఞ్యము
ద్వాపరములో సేవ, కలియుగములో నామ సంకీర్తన విధించబడినవి. వేరే వాటితో కలియుగములో పని లేదు. ఒక్క నామ సంకీర్తనతో తరించవచ్చు

                                             సర్వం శ్రీకృష్ణార్పణమస్తు
                                             సర్వం శ్రీసాయినాథార్పణమస్తు